Ο «Θάνατος του Ιβάν Ιλίτς» είναι μία νουβέλα του κλασικού λογοτεχνικού ρεπερτορίου, γραμμένη από τον Λέων Τολστόι το 1882. Σχεδόν εκατό πενήντα χρόνια μετά, τα ερωτήματα που θέτει ο Τολστόι περί ζωής και θανάτου, μόνο ξεπερασμένα δεν είναι. Κάθε άλλο…
Ο Ιβάν Ιλίτς είναι ένας δικαστής που κατάφερε να χτίσει την καριέρα του και τη ζωή του μέσα σε αντίξοες για τον ίδιο συνθήκες. Παρ’ όλα αυτά κατάφερε να γίνει ένας από τους πιο ισχυρούς και πιο δυνατούς δικαστές στη χώρα του, ένας “σωστός” άνδρας, μεγάλο κομμάτι της καλής κοινωνίας του τόπου του. Μετά από ένα ατύχημα που είχε στο σπίτι του, αποκτά μία μόνιμη βλάβη στο πλευρό του η οποία συνεχώς διογκώνεται. Μέχρι που τον οδηγεί αργά στο θάνατο. Εκείνη τη στιγμή ο ίδιος συνειδητοποιεί πως τόσο καιρό δε ζούσε.
Ο Τολστόι στη συγκεκριμένη νουβέλα καυτηριάζει τους κοινωνικούς θεσμούς της εποχής του, που αντικαθιστούν κάθε τι ανθρώπινο με το ψέμα, την υποκρισία και όλα τα παράγωγα αυτών. Βαθιά ρεαλιστικό, δείχνοντας τον κεντρικό ήρωα μόλις πριν τον θάνατο να αντιλαμβάνεται την πορεία και την ποιότητα της ζωής του (και συνεπώς τη ζωή όλων των ανθρώπων της τάξης του), αναγνωρίζοντας πως τίποτα από αυτά δεν τον κάνει ευτυχισμένο. Ούτε η καριέρα που έχτισε για την αναγνώριση, ούτε τα λεφτά που έβγαλε για την καλοπέραση, ούτε η γυναίκα που παντρεύτηκε για την αποδοχή.
Αντιθέτως, δείχνει να συνειδητοποιεί την διαφθορά και την σκληρότητα της ζωής του, να αντιλαμβάνεται την κοινωνική αδικία, να προκαλεί ρίξεις με το καθωσπρέπει περιβάλλον του. Με λίγα λόγια, να αρχίζει μια καινούρια ζωή, λίγο πριν πεθάνει.

Η Κωνσταντίνα Νικολαΐδη έχει κάνει και μια υπέροχη διασκευή του κειμένου, πέραν της απολαυστικής σκηνοθεσίας. Δεν έχει παραμερίσει τίποτα σημαντικό, έχει διατηρήσει τα κύρια κοινωνικά και ταξικά στοιχεία του κειμένου (τα οποία άλλωστε διέπουν όλα τα έργα του Τολστόι). Προσθέτει χιούμορ σε διάφορες στιγμές του έργου χωρίς να γίνεται ενοχλητικό ή αναιδές, ταιριάζοντας το άψογα στην σκηνοθετική της προσέγγιση.
Όσον αφορά τη σκηνοθεσία της, ήταν ευχάριστη. Η κωμικότητα αποτελούσε ενδιαφέρον στοιχείο που προσήλωνε τον θεατή σε αυτά που συμβαίναν στη σκηνή. Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε η έλλειψη των αντικειμένων στη σκηνή (πέραν μιας εφημερίδας) τα οποία συμμετείχαν ως αόρατα. Δε τα βλέπαμε, δηλαδή, αλλά οι ηθοποιοί όχι μόνο τα συμπεριλάμβαναν με την κίνησή τους αλλά αναπαριστούσαν και τους ήχους των αντικειμένων αυτών. Ήταν από τις λίγες φορές που έβλεπα αυτήν την πρακτική να χρησιμοποιείται ως σκηνοθετική οδηγία και όχι ως ύστατη λύση λόγω χαμηλού budget.
Στην καθοδήγηση των ηθοποιών έκανε ιδιαίτερα καλή δουλειά, δίνοντας έμφαση στην κίνηση τους, αλλά και στον τρόπο που παίζανε με το κοινό, σπάζοντας τον λεγόμενο τέταρτο τοίχο. Επίσης, πολύ πετυχημένο το μοίρασμα των ρόλων, καθώς οι δύο ηθοποιοί ερμήνευαν τους ίδιους ρόλους με την ίδια επιτυχία.
Ο Γιώργος Γαλίτης μας έχει αποδείξει πολλές φορές πως είναι ένας υπέροχος κωμικός ηθοποιός που η κωμικότητα του, καθώς και οι μιμήσεις, κυλάνε στις φλέβες του αντί για αίμα. Κάθε του γκριμάτσα έκανε το κοινό να διαλύεται από τα γέλια. Ομολογώ πως ποτέ δεν τον είχα δει σε κάτι δραματικό και εξεπλάγην που στεκόταν αντάξια απέναντι στα δραματικά κομμάτια των ρόλων του.
Ο Θανάσης Κουρλαμπάς με εξέπληξε. Δεν γνώριζα πόσο αστείος μπορεί να γίνει. Ήταν ξεκαρδιστικός κάνοντας μιμήσεις. Μακάρι να τον δούμε και σε άλλους έντονα κωμικούς ρόλους, του ταιριάζουν πολύ. Στις δραματικές σκηνές των ρόλων του ήταν συγκλονιστικός. Άλλωστε μας έχει αποδείξει πολλές φορές πως τέτοιες δύσκολες υποκριτικά δραματικές στιγμές τις έχει στο τσεπάκι.
Και οι δύο τους αυτοσχεδίαζαν υπέροχα τις στιγμές που κλήθηκαν να παίζουν με τους θεατές και ήταν ενεργητικότατοι πάνω στη σκηνή καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης. Η επί σκηνής χημεία μεταξύ τους είναι εκρηκτική.

Ιδιαίτερη μνεία στον σχεδιαστή του σκηνικού και των κοστουμιών, Νίκο Κασαπάκη. Το σκηνικό λυτό, μόνο μία περιστρεφόμενη καρέκλα επάνω στη σκηνή, μα εξυπηρετεί καταλλήλως το κείμενο, καθώς και όλες τις εναλλαγές. Με εντυπωσίασε η επιλογή του να φοράνε και οι δύο ηθοποιοί τα ίδια ακριβώς ρούχα. Δεν υπήρχε η παραμικρή διαφοροποίηση ενδυματολογικά ανάμεσά τους.
Συνοψίζοντας, η συγκεκριμένη παράσταση είναι διασκεδαστικότατη, χωρίς αυτό να σημαίνει πως είναι και επιφανειακή προς τα μηνύματά της και το νόημα. Δεν είναι μια δύσκολη για τον θεατή παράσταση. Απευθύνεται σε όλους τους θεατές ανεξαρτήτως μόρφωσης και ηλικίας. Είναι ένα ιδανικό θεατρικό έργο για οποιονδήποτε θέλει να δει ένα θεατρικό έργο, να γελάσει, να περάσει καλά, αλλά να του μείνει και κάτι φεύγοντας. Και θα κλείσω με αυτό που μου έμεινε εμένα. Την εξής φράση του κειμένου: «Η ζωή μου γλιστρούσε κάτω από τα πόδια μου, κι εγώ νόμιζα πως τη σκαρφαλώνω για να την κυριεύσω.»
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ:
- Μετάφραση: Παύλος Στεφάνου
- Σκηνοθεσία / Θεατρική διασκευή: Κωνσταντίνα Νικολαΐδη
- Σκηνικά / Κοστούμια: Νίκος Κασαπάκης
- Πρωτότυπη μουσική: Γιάννης Οικονόμου
- Κίνηση: Χριστίνα Φωτεινάκη
- Φωτισμοί: Μανώλης Μπράτσης
- Επικοινωνία: Άντζυ Νομικού
- Παίζουν: Γιώργος Γαλίτης και Θανάσης Κουρλαμπάς
Προπώληση εισιτηρίων εδώ: https://www.more.com/gr-el/tickets/theater/o-thanatos-tou-ivan-ilits6/